Porządek, jasność i harmonia, typowe dla epoki poprzedniej, powoli ustępowały miejsca literaturze bardziej chaotycznej, niespokojnej, nieuporządkowanej, dziwniejszej. Z początku zmiany dokonywały się w ramach literatury opartej na wzorcach klasycznych. W ramach klasycznych form wyrażano już jednak niepokój, niepewność, niewiarę w możliwości poznania, przekonanie o słabości człowieka.
Pojęcie manieryzmu jako kierunku estetycznego odnosi się do całej epoki. Wywodzi się ono ze sztuk plastycznych. Obejmowało swym znaczeniem właściwie wszystkie zjawiska artystyczne i literackie, ponieważ Barok nastawiony był na oryginalność.
Jest stylem poetyckim charakterystycznym dla włoskiego Baroku i pochodzi od nazwiska Giambattista Marino (1569–1625). Poezja marinistyczna powinna zaskakiwać, olśniewać i zdumiewać.
Był nastawiony na wywołanie u odbiorcy zdumienia i zaskoczenia. Styl ten kazał dobierać niezwykłe wyobrażenia i myśli, kunsztowne sformułowania językowe i opierać utwory na oryginalnym pomyśle artysty.
Wziął się od nazwiska hiszpańskiego poety Luisa de Gongora y Argote (1561–1627). Oznacza on barokowy styl poetycki w Hiszpanii, odznaczający się zawiłością, kwiecistością; jest bardzo ozdobny i napuszony.
Oznacza wykwintnisię, efektowną kobietę, damę z paryskich salonów literackich XVII w. Pojęcie to rozpowszechnił Molier. Oznacza ono, podobnie jak powyższe określenia stylu, wykwintność, barwność, wyszukanie lub przeładowanie, napuszenie.
To pojęcie wzięte od angielskiego pisarza Johna Lyly (1554–1606). Mianem eufuistycznego określa się język (mówiony lub pisany) kwiecisty, sztuczny, przesadny.
I. Faza ta przypada na okres do końca panowania króla Zygmunta III, jest okresem stopniowego kształtowania się barokowej literatury na gruncie polskim. U jej podstaw leżała głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój, nawiązująca do tradycji średniowiecza.
II. Faza ta obejmuje okres od końca panowania Zygmunta III do początków czasów saskich. Cechą najbardziej charakterystyczną był podział literatury na nurt dworski, którego przedstawiciele czerpali wzorce z zagranicy i przejmowali stamtąd nowinki literackie oraz nurt sarmacki skupiający się na poszanowaniu polskości i tradycji,
III. Okres schyłkowy literatury baroku przypada na czasy saskie. Po licznych klęskach wojennych Polska była poważnie osłabiona militarnie oraz politycznie uzależniona od rosnących w siłę sąsiadów. Dodatkowo nieudolne rządy królów z dynastii saskiej oraz paraliż sejmu przez instytucję liberum veto, wreszcie prywata szlachty i magnatów powodowały nasilającą się anarchię wewnętrzną.
Barok (prawdopodobnie z port. barroco – perła o nieregularnym kształcie, z wł. – dziwność, nietypowość) – główny kierunek w kulturze europejskiej, którego trwanie datuje się od końca XVI wieku do XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej. U jego podstaw leżało twórcze przekształcenie renesansowego klasycyzmu w dążeniu do uzyskania maksymalnego oddziaływania na odbiorcę.
pl.wikipedia.org/wiki/Barok
Polegał na zarzuceniu ideałów harmonii i ładu na rzecz skomplikowanych form, które miały zaskakiwać widza i poruszać jego wyobraźnię (w czym przybliżał się do konceptyzmu). Jednocześnie jego cechą nadrzędną stała się subtelność języka połączona częstokroć z wyszukanym artyzmem, który realizował się w ornamentacyjnym, wyrafinowanym stylu, sprawiającym niekiedy wrażenie przesady i sztuczności.
eszkola.pl/jezyk-polski/manieryzm-684.html
Marino był w swych wymaganiach wobec twórców bardzo radykalny: Celem poety jest cudowność. Kto nie potrafi zdumiewać niech idzie do stajni- brzmiały jego słowa, zgodnie z którymi poeci parający się poezją odznaczającą się prostotą stylu, byli barbarzyńscy.
W związku z takim założeniem, mariniści wypracowali sobie cały asortyment ulubionych środków poetyckich, po które sięgali. Należały do nich chwyty stylistyczne, takie jak: aliteracje, anafory, paradoksy, inwersje, parentezy oraz hiperbole.
www.bryk.pl/wypracowania/jezyk-polski/barok/1011185-marinizm-definicja-i-przyklady.html
Konceptyzm jest nurtem szczególnie popularnym we włoskiej i hiszpańskiej poezji barokowej; jego nazwa wywodzi się od włoskiego sformułowania concetto oznaczającego wyszukany pomysł, stąd też oparta na nim strategia stylistyczna polega na skonstruowaniu wypowiedzi lirycznej wedle określonego, błyskotliwego i zaskakującego konceptu. Mając na celu nieustanne zadziwianie i szokowanie czytelnika konceptyzm posługiwał się kontrastowymi środkami stylistycznymi, jak antytezy, paradoksy, oksymorony, twórczo wykorzystane anafory i nieoczekiwane puenty.
eszkola.pl/jezyk-polski/konceptyzm-686.html
Styl wywodzący się z barokowej poezji hiszpańskiej, stanowiącym niejako odpowiedź na kształtujący się we Włoszech marinizm oraz angielski eufuizm. Nazwa pochodzi od nazwiska poety Luisa de Góngory: twórcy skomplikowanych, hermetycznych wierszy o silnych akcentach erudycyjnych, które wyrażały się w kunsztownej konstrukcji i niezwykle kwiecistej stylistyce. Środkiem wyrazu najczęściej są tutaj misterne metafory i alegorie, kalambury, aluzje i wyszukane epitety.
eszkola.pl/jezyk-polski/gongoryzm-eufuizm-preciosite-687.html
Zrodzona w salonach arystokracji paryskiej (m.in. markizy de Rambouillet), broniła pozycji kobiety, kładła nacisk na elegancję obyczajów, delikatność uczuć (sentymentalno-heroiczne powieści H. d’Urfégo i M. de Scudéry, opisujące wyidealizowaną miłość) i wyrafinowanie smaku lit. (twórczość epistolarna V. Voiture’a, charakteryzująca się kunsztowną strukturą, zaskakującymi metaforami).
encyklopedia.pwn.pl/haslo/preciosite;3961998.html
Tendencja wyrosła z wczesnego angielskiego baroku. Polega na zastosowaniu przesadnie wytwornego stylu, bogatego w metafory i mnożącego efekty retoryczne. Jest to angielski odpowiednik manieryzmu. Nazwa eufuizmu wzięła się od powieści Johna Lyly'a Euphues (1578-1580), w której ten styl został zapoczątkowany i rozpowszechniony. W angielskim literaturoznawstwie eufuizm często bywa mylony z eufemizmem.
figury.net.pl/slownik/eufuizm
▫ refleksyjno-filozoficzny (polska poezja metafizyczna) – tu mieszczą się dzieła oparte na rozważaniach vanitas: Daniel Naborowski, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Zbigniew Morsztyn, Sebastian Grabowiecki, Stanisław Herakliusz Lubomirski;
▫ dworski – głównie o tematyce miłosnej (tzw. poezja światowych rozkoszy): Jan Andrzej Morsztyn, Hieronim Morsztyn;
▫ sarmacki (ziemiański): Jan Chryzostom Pasek, Wacław Potocki;
klp.pl/barok/a-7578.html
